Halo 3 is een first person shooter ontwikkeld door Bungie voor de Xbox 360. De game eindigt de verhaallijn die begon in Halo: Combat Evolved en doorging in Halo 2. De definitieve versie van de game werd vrijgegeven op 25 september 2007 in Nieuw-Zeeland (waar het rond middernacht als eerste beschikbaar was), de Verenigde Staten, Brazilië, Canada, Australië, India en Singapore, 26 september 2007 in Europa en 27 september 2007 in Japan. GameSpot rapporteerde dat er 4,2 miljoen exemplaren van Halo 3 verkrijgbaar waren in de winkel op 24 september 2007 (een dag voor de officiële uitgave datum), dat het een nieuw wereldrecord maakt.

De game heeft nieuwe voertuigen, wapens en gameplay die niet in de vorige titels van de serie beschikbaar waren. Halo 3 focust zich op de oorlog tussen de 26e-eeuwse mens en een collectie van alien rassen, bekend als de Covenant, die na een decennia lange oorlog een invasie zijn begonnen op aarde. De speler neemt de rol van de Master Chief aan, een genetisch geavanceerde supersoldaat, waar hij zichzelf waagt in de oorlog om de mensheid te verdedigen.

Gameplay

De gameplay van Halo 3 bouwt voor het grootste deel op de vorige succesvolle uitvoeringen van de franchise. Het is een first person shooter dat, alweer, de karakter Master Chief volgt en zijn worsteling tegen de Covenant en de Flood. De actie van de game neemt voor het grootste deel plaats te voet, maar er zijn voertuigen beschikbaar voor de speler op bepaalde punten in de game. Net zoals de andere Halo titels, het multiplayer deel van de game is een van de meest gevierde onderdelen van de game en is één van de redenen voor het enorme succes van de serie.

De balans van wapens en objecten in de game zijn dusdanig afgesteld voor de multiplayer wat volgens Multiplayer Designer Lars Bakken als een van de Three Golden Things van Halo. Er zijn wapens, granaten en de mogelijkheid om te vechten; alle drie zijn beschikbaar terwijl er te voet gelopen wordt. (tenzij ze twee wapens tegelijk gebruiken of een hogere klasse wapen gebruiken)

Het idee van balans (tenminste in de multiplayer) is dat elk specifiek wapen of deel van de uitrusting een specifiek gebied heeft waar het het handigst is en het makkelijkst. Het maakt niet uit in welke combinatie de wapens worden gekozen door de speler (de speler kan max. maar 2 dingen gebruiken), er zijn situaties waar de speler voordeel heeft en andere combinaties waar het in zijn nadeel speelt. Het resultaat is dat er geen enkele wapen/voertuig is dat beter is dan de andere.

De nieuwe standaard instelling controller besturing heeft met de rechter bumperknop een actieknop (oppakken, herladen, in voertuigen instappen, schakelingen activeren enz.) en met de X knop kan je de uitrusting wijzigen. Wanneer de speler twee wapens heeft, kan hij/zij de wapens individueel van elkaar herladen met de linker- of rechterknop. De rest van de knoppen zijn niet veranderd. Net zoals in de vorige games kan de speler zelf kiezen welke besturing hij neemt.

Campagne

Het enige gefilmde materiaal van de campagne, is te zien in de E3 2006 trailer, de Et Tu Brute? video en weer in de E3 2007 trailer. Er zijn verschillende types gebieden waardoor de speler moet reizen: een jungle, opbouwende steden, woestijn en nog meer.

Het AI gedrag van zowel vijanden als teamgenoten in de campagne zijn sterk verbeterd in Halo 3. De Marines rijd en pistool niveau op Warthog; Grunts die manoeuvres flankeren tijdens gevechten en de Brutes mentaliteit zijn allemaal genoemd door Bungie als voorbeelden voor de kracht van de Xbox 360, naast het feit dat de game er beter uitziet. De AI van de vijand wanneer ze niet in de gevecht zijn is ook te merken, waardoor ze meer levend en realistisch zijn.

Er zal in de herfst van 2009 een nieuwe campagne voor Halo 3 uitkomen. Deze wordt Halo 3: ODST genoemd. Het gaat waarschijnlijk over een Recon team van ODST's (Orbital Drop Shock Troopers) en je speelt niet als Master Chief maar als een ODST.

Co-operatief

Halo 3 heeft één tot vier spelers coöperatieve gameplay door Xbox Live of de systeemlink en voor 2 spelers een coöperatieve split-screen. Alhoewel de split-screen voor 2 spelers ook in de vorige games werden ondersteund is het voor Xbox Live en de systeemlink de eerste keer. Spelers die spelen via split-screen kunnen ook met 2 andere gamers spelen via Xbox Live of de systeemlink.

In plaats dat iedere speler een identieke Spartan krijgt zoals in de vorige Halo games, speelt de eerste speler de Master Chief, de tweede speler de Arbiter en de andere twee spelers spelen een nieuwe gecreëerde Elites": N’tho ‘Sraom en Usze ‘Taham waarvan elk een eigen achtergrondsverhaal heeft. Elke speler heeft identieke vaardigheden alhoewel de speler een ander startwapen heeft. Master Chief begint met een Assault Rifle met de Battle Rifle als secundaire wapen, terwijl de Elites uitgerust zijn met een Plasma Rifle en Carbines voor elke missie.

Meta-game

Halo 3 heeft een "campaign meta-game" waarin een speler een numerieke score krijgt gebaseerd op hun prestaties terwijl ze het level uitspelen. De meeste punten krijgt de speler bij het verslaan van vijanden, met extra punten die gegeven worden als ze stijlvolle "kills" verrichten zoals "headshots" of "stuck-kills"(Het doden van een vijand met een plasma of spike-grenade die op de vijand zelf blijft plakken). Het vinden en activeren van Skulls, wat ook in Halo 2 was, laat de speler toe om nog hogere scores te krijgen in de meta-game. Naast dat er een score wordt bijgehouden van elke individuele speler laat de meta-game ook zien dat ook in co-op campagne competitief kan worden. Als een speler zichzelf vermoordt of een co-op teamgenoot vermoordt, verliest hij punten. Gamerscore wordt gegeven voor het behalen van een specifieke score (of hoger dan dat) en medailles voor specifieke overwinningen, en voor het vinden van skulls en andere verstopte spullen.

Multiplayer

Tot 4 personen kan er geparticipeerd worden bij een multiplayer wedstrijd per Xbox 360 in Halo 3 via een split screen lay-out en tot 16 personen mag er geparticipeerd worden in een wedstrijd over de LAN of Xbox Live. Een combinatie van sommige of alle methodes die opgenoemd zijn kunnen gecombineerd worden voor een wedstrijd tot 16 personen. In de zogenaamde "Forge" mode is het maximale aantal teruggeschroefd naar 8 spelers

Net zoals de meeste Xbox 360 multiplayer titels heeft een Halo 3 een gewijzigde versie van de TrueSkill ranking system voor zijn online voorzieningen. Halo 3's matchmaking system zal gebaseerd worden op 2 verschillende rankeringen, niveau en ervarenheid (Rating Points of RP). Het niveau betekent gewoon waar de speler staat in de TrueSkill ranglijst en ervarenheid (RP) een gemiddelde van het aantal gespeelde en gewonnen wedstrijden (1 punt per gewonnen wedstrijd). Een speler die de "General" level heeft, speelt langer dan bijv. een "Recruit". Dit is gedaan om het systeem eerlijker te maken en de ervarenheid van spelers te reflecteren. Het RP systeem heeft ook een ingebouwd mechanisme waardoor de speler gestraft wordt als hij/zij de server verlaat voordat de wedstrijd afgelopen is (verliest 2 RP's bij het verlaten). Een speler die dus vaak een wedstrijd verlaat, en aldus zijn/haar teamgenoten alleen laat, kan een negatieve RP score hebben.